Waarom geven voor jou makkelijker is dan ontvangen.
Wanneer je je als volwassene snel verantwoordelijk voelt, het lastig vindt om je eigen grenzen aan te geven, jezelf gemakkelijk opoffert, moeite hebt om hulp aan te nemen, perfectionistisch bent en/of slecht voor jezelf kunt opkomen, is de kans groot dat jij te maken hebt met de gevolgen van parentificatie.
In elk gezin ontwikkelt zich een unieke dynamiek die vorm geeft aan hoe we ons later als volwassenen in de wereld bewegen.
Parentificatie betekent niets meer of minder dan dat jij als kind in een zorgende ouderrol bent komen te staan.In een gezonde gezinssituatie kan het voorkomen dat kinderen soms voor hun ouders zorgen, bijvoorbeeld door hen te troosten bij verdriet.
Dit soort zorg, bekend als constructieve parentificatie, is tijdelijk en wordt snel gevolgd door een hernieuwde balans waarin ouders weer verantwoordelijkheid nemen voor hun eigen emoties en behoeften.
Wordt deze balans niet hersteld en heb je langdurig in praktische zin, maar veel vaker op emotioneel niveau, voor één van (of allebei) je ouders gezorgd, dan kan dit leiden tot destructieve parentificatie. Je hebt dus als kind (onbewust) taken gekregen die niet bij jou als kind hoorden. Je wordt dan belast met verantwoordelijkheden die niet passend zijn voor je leeftijd.
Vanuit deze rol heb je bepaalde overtuigingen en mechanismen ontwikkeld, waardoor jij nu op volwassen leeftijd vastloopt in patronen als pleasen, jezelf wegcijferen, aanpassen en continu met anderen bezig zijn.
Hoe herken je parentificatie?
Als kind is het moeilijk om te beseffen dat de rollen binnen het gezin niet kloppen. Je neemt deze verantwoordelijkheid vaak uit loyaliteit over, zonder dat je je uiteraard bewust bent van de schadelijke effecten.
Bijvoorbeeld, wanneer ouders in een scheiding verwikkeld zijn, kan het kind zich aanpassen om de vrede te bewaren en zo de eigen behoeften en emoties onderdrukken.
Zorg voor broers en zussen
Bij parentificatie kun je als kind de rol van een surrogaat-ouder op je nemen en de zorg invullen voor jongere broers en zussen. Je kunt verantwoordelijkheid nemen voor hun verzorging, opvoeding en emotionele welzijn. Je gedraagt je als een beschermende figuur en hielp je ouders bij het opvoeden van je broers en zussen. In gezinnen waar een ouder emotioneel instabiel of psychisch ziek is, zien we vaak dat een kind zich opwerpt als de verantwoordelijke verzorger, wat zijn of haar eigen emotionele ontwikkeling kan belemmeren.
Hoe ontstaat parentificatie?
Parentificatie ontstaat vaak in gezinnen waar één of beide ouders niet in staat zijn om emotioneel of fysiek voor het kind te zorgen. Dit kan gebeuren in situaties waarin een ouder zelf psychisch lijdt of wanneer er sprake is van narcisme bij een ouder. Kinderen in deze situaties ontwikkelen vaak een overgevoeligheid voor de verwachtingen van anderen, wat hun hele leven kan beïnvloeden.
Vanuit een behoefte aan veiligheid en loyaliteit nemen kinderen in deze omstandigheden onbewust de ouderlijke verantwoordelijkheden over. Dit geeft hen op korte termijn een gevoel van controle, maar legt op de lange termijn een zware emotionele last op hun schouders.
De ouder is zich zelden bewust dat deze taken bij een kind worden neergelegd. Dit gaat vaak volledig onbewust. Er werkt iets niet in het gezin, er is iets gebeurd of iemand is niet capabel voor zijn/haar taak.
In alle gevallen zal jij als kind onbewust de niet-vervulde taken op je gaan nemen.
Kortom: als de ouder het niet doet, dan pakt het kind de niet-genomen verantwoording op.
Een broertje met een handicap, een zusje dat ineens ongeneeslijk ziek wordt, of een broer met gedragsproblemen — je kunt onbewust besluiten dat je ouders geen last van jou mogen hebben. Een ouder die ziek is, mentaal of fysieke beperkingen heeft, een scheiding, een emotioneel afwezige ouder omdat ze zelf nog onverwerkte trauma’s hebben. Ook een instabiele gezinsomgeving, bijvoorbeeld door frequent verhuizen, huiselijk geweld of financiële problemen, kan ervoor zorgen dat het kind de verantwoordelijkheid op zich neemt om het gezin bij elkaar te houden.
Parentificatie en relaties
In volwassen relaties zoeken mensen die als kind parentificatie hebben ervaren vaak onbewust partners die vergelijkbare emotionele dynamieken oproepen. Bijvoorbeeld, iemand die gewend is om te gaan met een narcistische ouder, kan zich aangetrokken voelen tot een narcistische partner. Deze patronen worden vaak herhaald omdat ze bekend en daardoor “veilig” aanvoelen, ondanks de negatieve gevolgen.
Deze relaties worden gekenmerkt door een scheve balans tussen geven en nemen, waarbij de geparentificeerde volwassene meer geeft dan ontvangt. Dit kan leiden tot verlatingsangst, bindingsangst, of een vorm van emotionele afhankelijkheid, ook wel bekend als codependentie.
Gevolgen van parentificatie
De gevolgen van parentificatie zijn talrijk en variëren van psychische klachten zoals depressie en faalangst, tot gedragsproblemen zoals perfectionisme en pleasen. Het voortdurend zorgen voor anderen ten koste van jezelf kan leiden tot uitputting, burn-out en een ernstig gebrek aan zelfzorg.
Het is niet zo heel moeilijk om te begrijpen dat wat we in onze jeugd meemaken, de basis vormt voor hoe we ons als volwassene gedragen. Je herhaalt automatisch het patroon dat je kent vanuit je jeugd. We zijn als het ware nog steeds geïdentificeerd met deze rol.
Vaak zijn we ons er helemaal niet van bewust, dat maakt het doorbreken ook zo lastig.
Mensen die zijn geparentificeerd, blijven zorgen voor iedereen om hen heen, zonder oog te hebben voor hun eigen behoeften. Of je nu een gelukkige of minder gelukkige jeugd hebt gehad, parentificatie heeft altijd gevolgen. Als jij een van de onderstaande gevolgen herkent, is de kans groot dat je te maken hebt gehad met een te grote verantwoording als kind.
- Perfectionisme
- Laag gevoel van eigenwaarde
- Moeite met grenzen stellen en nee zeggen
- Moeite met emoties voelen, uiten en ermee omgaan
- Behoefte aan controle
- Gevoelens van leegte en eenzaamheid
- Fysieke en mentale uitputting
- Moeite met relaties en verbinden
Hoe doorbreek je parentificatie?
Wanneer jij je herkent in bovenstaande kenmerken, is het belangrijk dat je dit serieus neemt. Ik kan begrijpen dat het lastig is om erachter te komen dat de problemen waar je nu mee kampt, hun oorzaak in je jeugd hebben. Het is vaak onbewust ontstaan, maar jij zit nu wel met de gevolgen.
Het doorbreken van de patronen die met parentificatie gepaard gaan, begint met bewustwording. Door te erkennen welke rollen en verantwoordelijkheden je als kind hebt overgenomen, kun je beginnen met het proces van loslaten.
Dit kan bijvoorbeeld ondersteund worden door het volgen van een familieopstellingen, waar je inzicht krijgt in de onderliggende dynamieken van je gezinssysteem. Met een familieopstelling kun je inzicht krijgen in parentificatie. Door een familieopstelling te doen, krijg je inzicht in onzichtbare dynamieken die er zijn in jouw familiesysteem.
Dit kan gaan over de ordening die niet klopt, zoals het geval is bij parentificatie. Tijdens de familieopstelling kun je de ordening herstellen
Met tijd en ondersteuning kun je leren om beter voor jezelf te zorgen, gezonde grenzen te stellen, en de verantwoordelijkheden die niet van jou zijn, los te laten. Dit zorgt ervoor dat je je eigen leven kunt gaan leiden, in plaats van vast te zitten in de zorg voor anderen.
Conclusie
Parentificatie is een diepgeworteld patroon dat grote invloed heeft op je leven, carrière en relaties. Door bewustwording en het herkennen van deze patronen, kun je stappen zetten om ze te doorbreken en een gezonder, evenwichtiger leven te leiden.
Wil je graag onderzoeken hoe dit bij jou zit? Ik organiseer regelmatig opstellingsdagen waar jij je voor aan kan melden waarin we werken met kleine groepen, maar je kan ook een individuele sessie aanvragen.
Lees hier meer op of mail je vraag naar info@margotmorrenhof.nl